Đường sắt tốc độ cao và bài học từ Nhật Bản, Trung Quốc

Trong quá trình phát triển hạ tầng giao thông, đường sắt tốc độ cao (High-Speed Rail – HSR) được coi là một trong những động lực then chốt thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, kết nối vùng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Nhật Bản và Trung Quốc là hai quốc gia tiên phong, để lại nhiều bài học quý giá cho Việt Nam trong hành trình triển khai dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam.

Nhật Bản – Shinkansen, biểu tượng của an toàn và chính xác

Lịch sử phát triển

• • Khai trương năm 1964 với tuyến Tokaido Shinkansen dài 515 km, nối Tokyo – Osaka.
    
  • Đến nay, mạng lưới Shinkansen phủ khắp Nhật Bản, tốc độ tàu khai thác đạt 320 km/h.
    

Bài học từ Nhật Bản

• • An toàn tuyệt đối: Hơn 50 năm vận hành, Shinkansen không có tai nạn gây chết người.
    
  • Đúng giờ nổi tiếng: Độ trễ chuyến được tính bằng giây, trở thành tiêu chuẩn toàn cầu.
    
  • Kết nối đô thị: Shinkansen biến các thành phố lớn thành một “siêu vùng đô thị”, thúc đẩy kinh tế vùng.
    

Trung Quốc – mạng lưới HSR lớn nhất thế giới

Quy mô ấn tượng

• • Tính đến 2024, Trung Quốc có hơn 45.000 km đường sắt tốc độ cao, chiếm hơn 2/3 tổng toàn cầu.
    
  • Tốc độ khai thác phổ biến từ 300–350 km/h, một số tuyến thử nghiệm tới 400 km/h.
    
  • Hệ thống kết nối gần như tất cả đô thị cấp tỉnh, tạo thành mạng lưới xuyên quốc gia.
    

Bài học từ Trung Quốc

• • Đầu tư quy mô lớn: Huy động vốn nhà nước, PPP và phát hành trái phiếu hạ tầng.
    
  • Tiêu chuẩn hóa & nội địa hóa: Phát triển công nghệ tàu CRH/Fuxing, giảm phụ thuộc nước ngoài.
    
  • Hiệu quả kinh tế – xã hội: Thúc đẩy du lịch, bất động sản, hình thành các cực tăng trưởng mới.
    

So sánh hai mô hình

Bài học cho Việt Nam

• • Ưu tiên an toàn và hiệu quả vận hành như Nhật Bản: đặt yếu tố an toàn lên hàng đầu.
    
  • Đầu tư quy mô lớn và đồng bộ như Trung Quốc: cần tầm nhìn quốc gia và kế hoạch dài hạn.
    
  • Phát triển TOD & logistics quanh ga lớn: biến các ga thành trung tâm đô thị, thương mại, dịch vụ.
    
  • Huy động vốn đa dạng: kết hợp FDI, PPP, ODA để giảm gánh nặng ngân sách.
    

Đường sắt tốc độ cao là cơ hội bứt phá hạ tầng và hội nhập khu vực của Việt Nam. Bài học từ Nhật Bản và Trung Quốc cho thấy thành công chỉ đến khi có tầm nhìn dài hạn, đầu tư đồng bộ và hợp tác chặt chẽ giữa nhà nước – doanh nghiệp. Đây chính là chìa khóa để dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam trở thành biểu tượng phát triển của Việt Nam trong thế kỷ 21.

YÊU CẦU TƯ VẤN